Hoe intenties vertroebeld worden door strijd

...WAAR HET UITEINDELIJK OP AANKOMT...
Met deze titel kan ik alle kanten op. Maar waar ik naar toe wil, is dat binnen een bepaald moment van het schilderproces, je intentie vertroebeld kan worden door...wat je ervaart als...een innerlijke strijd.

Komt dit je bekend voor?
Je hebt een leuk onderwerp dat je wilt schilderen en je hebt een vrij goed idee over hoe je het wil hebben of hoe het zou moeten zijn. Echter, zelfs voor iemand die veel ervaring heeft met schilderen, die verschillende technieken kent en weet welke penselen je wanneer kunt gebruiken of welke mediums helpen bij het proces, kan dit probleem nog steeds tot een ostructie leiden.
Een vraag die dan naar boven kan komen is: hoe ga ik dit doen? Wat is hier de beste aanpak? Kan ik dit wel? Of misschien hoor je jezelf denken…ik weet niet hoe ik dit moet doen.
Kan zijn dat dit gewoon bij een vraag blijft, een gedachte die bij je opkomt, meer ook niet. Je laat het voor wat het is, doet je ding en uiteindelijk heb je een prachtig schilderij. Of, en dit zie ik regelmatig tijdens de cursussen gebeuren, deze vragen, deze gedachten, worden een ernstig obstakel voor je vermogen om daadwerkelijk een vooruitgang in het schilderen te voelen en te ervaren. Het wordt een belemmering, een systeem van overtuigingen dat je belemmert om het uiteindelijk, gewenste resultaat te bereiken. En dat is jammer, zeker wanneer je bedenkt dat het je werkelijk niets brengt.
De oorsprong van het gevoel dat je vastzit ligt niet in de belemmering zelf, ook niet in wat je aan het doen bent. De obstructie zelf is in wezen niet eens van belang. Of het nu is dat je niet weet wat het is wat je probeert te schilderen, dat je niet weet hoe je de juiste techniek moet gebruiken, doet er allemaal niet toe. Wat er wel toe doet is te weten wat er in je hoofd gebeurde voordat de obstructie inderdaad een obstructie werd.
Een belemmering... of een probleem... wordt pas een belemmering op het moment dat je het als zodanig ziet en aanpakt. Natuurlijk kun en zal je op elk moment geconfronteerd worden met een of andere uitdaging of moeilijkheid. Maar het wordt pas een probleem als je denkt...gelooft...dat het inderdaad een probleem is. Het is een kwestie van perspectief. Wanneer wordt iets een probleem? Meestal is dat op het moment dat je zelf geen oplossing kunt vinden voor dat specifieke probleem/belemmering.

Het is belangrijk om helder te krijgen, wat er gebeurde vóór het moment dat je besloot dat iets een probleem of een belemmering werd. En meestal is het te vinden in een (oud) systeem van overtuigingen dat ooit is aangenomen en in gang is gezet, omdat er een geloofwaardige en dus overtuigende reden achter zat. Hoe die overtuiging tot stand kwam kan uiteraard meerdere oorzaken hebben, of het nu je ouders waren, je vrienden, school, familie in het algemeen, of zelfs het overnemen van bepaald gedrag dat je in je omgeving gebruikt zag worden. Dit allemaal beïnvloedt ons vermogen om onze eigen definitie te vormen en te selecteren van wat we al dan niet geloven als zijnde waarheid of wat we wel of niet zouden kunnen doen. En geloof me, deze 'wortels', die jouw innerlijke systemen smeden, jouw eigen geloof vormgeeft over hoe je dingen doet, bekijkt en denkt over wat dan ook, gaan veel dieper dan je zou denken.
Maar, als dit waar is, is het dan niet bijna onmogelijk om niet beïnvloed te worden door deze systemen en meestal onbewuste gewoonten? En als dit waar is, dan is het toch niet mijn schuld dat dit gebeurt?
Het klopt dat dit niemands schuld is. Dat is het nooit, absoluut. Maar je kunt er wel iets mee doen en, dit maakt het misschien toegankelijker, er is een manier om je in ieder geval niet te laten misleiden door deze oude, innerlijke systemen die je doen geloven dat je de 'problemen' die je tegenkomt, bij zoiets prachtigs als het maken van een schilderij, niet zou kunnen oplossen.

Zoals ik in mijn artikel ‘het plezier tijdens het schilderen' heb proberen aan te geven, zou het schilderproces je vreugde en een gevoel van geluk moeten kunnen geven. Let wel...dit is geen feit! Het zwoegen van het maken van een schilderij kan net zo goed hierin deelnemen. Zelfs wanneer je geconfronteerd wordt met een worsteling om tot een bepaald resultaat te komen of een bepaalde techniek onder de knie te krijgen.
Het zou te veel zijn om hier, of tijdens een cursus, er een psychoanalyse op los te laten om tot de vroeger aangenomen gedragspatronen te komen en te ontrafelen bij degene die op een worsteling stuit. Dat zou wat zijn. Nee, het zou niet de plaats zijn om dit te doen en ik heb niet de expertise om iemand op die weg te begeleiden. Wat wel kan, is een ander perspectief van benadering laten zien, van die specifieke 'belemmering'.
Om dit te illustreren, beschrijf ik het proces waarin je schildert vanuit de waarneming. Of het nu gaat om stillevens, plein-air of van een foto of zelfs uit het geheugen, het geldt voor allemaal.
Bij het schilderen vanuit de waarneming is het verkrijgen van een gelijkend resultaat vaak een gegeven. En dit resultaat is meestal reeds helder in je hoofd. Zelfs als je naar een foto of een geënsceneerd stilleven schildert, is het je brein dat het gewenste resultaat vooraf reeds heeft gecreëerd.
Wanneer je begint met het leren schilderen, ga je ongetwijfeld verschillende obstakels of problemen tegenkomen, waarbij de vraag opkomt of je datgene wat u wilt gaan doen, wel kunt. Uiteindelijk zal doorzettingsvermogen bepalen of je daarachter komt en ook of je dat punt bereikt dat je wilde bereiken. Maar, er zijn enkele aandachtspunten waar je rekening mee kunt houden en die het allemaal wat gemakkelijker kunnen maken.

NUMMER EEN (en dit is de belangrijkste):
Probeer niet te begrijpen wat het is dat je schildert.
Ik zie de wenkbrauwen al omhooggaan...als je iets wilt schilderen moet je toch weten wat het is? Nee, dat hoeft je niet. Sterker nog, beter van niet. Of je nu in staat bent om te herkennen wat je schildert of niet, het maakt geen bal uit. Wat telt is dat je...en ik kan dit niet vaak genoeg zeggen...jezelf conformeert aan drie basispunten: vorm, kleur en contrast. Je hoeft echt niet te weten wat het onderwerp of object is om het te kunnen schilderen, echt niet. Maar je moet wel de vorm, de kleur en het contrast in de vorm zien.

NUMMER TWEE:
Interpreteer niet wat je ziet. Ook hééél belangrijk!
Wat ik hiermee bedoel is dat wat je ziet, niet gaat vertalen naar wat je denkt hoe het eruit moet zien. Dit is een enorm verschil en het gebeurt vaker dan je denkt.
Een voorbeeld: als je een kopje vanuit een frontaal perspectief natekent, dan zie je niet het bovenste deel (de opening) van dat kopje. Maar, omdat je weet dat er een opening is, en deze opening laat juist zien dat het kopje een kopje is, voel je je bijna verplicht om het te tekenen. Ook wanneer je het eigenlijk niet ziet.
We zijn te snel geneigd om dingen te veranderen of dingen toe te voegen die er niet zijn omdat we het toelaten dat onze eigen interpretatie zich ermee gaat bemoeien. Dat moet je niet laten gebeuren. Blijf hameren op het feit dat je niet hoeft te begrijpen wat je schildert. Gewoon observeren en tekenen wat je ziet. Niets meer...

NUMMER DRIE(Oh jee...het gaat over angst)
Laatste maar niet de minste: Angst...iets om los te laten. De angst om dingen te verknoeien, wel te verstaan. Het is een goed onderwerp om over te praten, vooral omdat veel mensen dit probleem tegenkomen en het moeilijk vinden om hier overheen te stappen.
Stel je voor: je hebt eindelijk die gewenste blik in het portret kunnen vastleggen, maar nu moet je de huidskleur veranderen, maar je durft het niet omdat je bang bent dat je de boel zult verknoeien. Een bekend gegeven. Maar toch...wat heb je te verliezen? Eigenlijk helemaal niets. Want, het belangrijkste van wat je op dat moment aan het doen bent is...leren. Als je van tevoren wist wat je moest doen om de huidskleur gelijk goed te krijgen, zou je niet in deze positie zitten. Nee, je bent aan het leren schilderen en ja, dit zal nooit stoppen tenzij je de rest van je schildercarrière voor altijd hetzelfde portret gaat schilderen, wat je uiteraard niet gaat doen.
Het is dus oké om bang te zijn dat je van alles gaat verknoeien, verpesten en verklooien, maar laat dit jou niet van richting veranderen, laat dit je niet ontmoedigen om door te gaan, om het besef te krijgen dat juist dit het leerproces is waar je naar opzoek bent en was.
Gewoon...ik weet het, het woord 'gewoon' laat alles gemakkelijk lijken terwijl zo anders lijkt...maar, kijk eens of je de bron van deze angst kunt herleiden? Waar ben je echt bang voor...en misschien is 'bang' een te groot woord hiervoor...en wat heb je te verliezen? Als je hierover nadenkt, als je deze vragen beantwoordt, zul je zien dat het allemaal heel relatief is en dat er eigenlijk niets is om bang voor te zijn.
Dus, je hebt het verknald? Nou en? Je kunt het veranderen. Je voelt wat angst? Mooi, je bent tenslotte een mens. Je leert schilderen. Geniet van dit feit en het proces. Het zal je uiteindelijk geven wat je hoopt te vinden.

De rest zijn vooral technische zaken en die je uiteindelijk eigen maakt door oefening. Oefen inderdaad allerlei technieken met verschillende penselen. Probeer penselen uit en ontdek wat er gebeurt, zie welke verschillen er zijn en leg verbanden met waar ze voor gebruikt kunnen worden.
Een voorbeeld: harde penselen worden vaak gebruikt voor het schilderen van bont of haar, het schilderen van struiken, gras of bomen. Waarom? Omdat ze textuur in de verf achterlaten waarmee je een bepaalde suggestie kunt wekken. Ook worden harde penselen vaker gebruikt om losser te schilderen. Je hebt dan namelijk minder controle over wat je doet. Dit is wat bedoeld wordt met de toevalstechniek.
Zachte penselen daarentegen geven minder tot geen textuur in de verf waardoor ze eerder geschikt zijn voor de zachte lagen, fijn werk en bijvoorbeeld glaceren.
Dan zijn er nog diverse specifieke penselen voor specifieke doeleinden. Een sleper is speciaal ontworpen om dunne, lange streken te maken, afhankelijk van de dikte van het penseel. Een afgerond penseel kan ook voor dit doel worden gebruikt, maar zal sneller gaan rafelen dan een sleper.
Er zijn veel verschillende soorten penselen en het is verstandig om ze allemaal minstens één keer te proberen.

Het leren schilderen is en blijft een avontuur. Ga het niet anders zien omdat je innerlijke wereld hierin geconfronteerd wordt. Wanneer dit gebeurt, zie het als een manier om jezelf vrij te maken van de overtuigingen die jou hierin beperken.
Geniet van wat je doet en hoe je het doet!